"आजको समयमा कुनै पनि किसान आफ्नो छोरालाई किसान बनोस् भन्ने चाहँदैन" भन्ने सोचका धेरै कारणहरू

 "आजको समयमा कुनै पनि किसान आफ्नो छोरालाई किसान बनोस् भन्ने चाहँदैन" भन्ने सोचका धेरै कारणहरू छन्। नेपालमा कृषि क्षेत्रले विभिन्न चुनौतीहरूको सामना गरिरहेको छ, जसले गर्दा कृषकहरूले आफ्ना सन्तानलाई यस क्षेत्रमा करियर बनाउन प्रोत्साहित गर्न असहज महसुस गर्छन्। यहाँ समस्या र सम्भावित समाधानहरूको विस्तृत विवरण छ।

 समस्या

1. कमजोर आम्दानी र अस्थिरता

   खेतीपातीबाट आउने आम्दानी स्थिर र पर्याप्त हुँदैन। बजारमा मूल्य स्थिर नहुनु, उत्पादन घट्नु, र लागत बढ्नुजस्ता कारणले गर्दा कृषकहरू आर्थिक रूपमा सुरक्षित महसुस गर्दैनन्।

2.पुरानो प्रविधि र औजारहरूको प्रयोग 

   नेपाली कृषिमा अझै परम्परागत विधिहरू र पुरानो औजारहरू प्रयोग गरिन्छ। आधुनिक प्रविधि र प्रविधिहरूको अभावले उत्पादनशक्ति घटाउँछ र किसानहरूको श्रम अधिक खर्चिलो बनाउँछ।

3. मौसमी र प्राकृतिक जोखिमहरू

   बाढी, खडेरी, हावाहुरी जस्ता प्राकृतिक विपदहरूले कृषिमा ठुलो असर गर्छन्। असुरक्षित मौसमका कारण उत्पादन जोखिमपूर्ण हुने भएकोले किसानहरूले यसलाई सुरक्षित पेशाको रूपमा लिन कठिन महसुस गर्छन्।

4.बैंक तथा वित्तीय संस्थासँग पहुँचको कमी 

   किसानहरूलाई आर्थिक सहायताको पहुँच सीमित छ। धेरै जसो किसानहरूले ऋण र वित्तीय सहयोग प्राप्त गर्न कठिनाई महसुस गर्छन्, जसले गर्दा उनीहरूको व्यवसाय विस्तारमा अवरोध हुन्छ।

5.बजार व्यवस्थापनको समस्या

   उत्पादनपछि बजारमा राम्रो मूल्य प्राप्त गर्ने समस्या हुन्छ। मध्यस्थकर्ताहरूले किसानहरूको लाभ घटाउँछन् र उनीहरूले राम्रो मूल्य पाउँदैनन्। यसले गर्दा उनीहरूको मुनाफा घट्छ र निराश बनाउँछ।

6.आकर्षणको अभाव र सम्मानको कमी 

   समाजमा कृषिलाई कहिलेकाहीँ कम आकर्षक र श्रममूलक कामको रूपमा हेरिन्छ। कृषकलाई समाजले सम्मान नगर्नाले उनीहरूको सन्तान पनि यस क्षेत्रमा भविष्य नबनाउन चाहन्छन्।

समाधानका उपायहरू

1. आधुनिक प्रविधि र प्रशिक्षणको प्रोत्साहन

   राज्यले आधुनिक प्रविधि र खेती सम्बन्धी प्रशिक्षणहरू किसानसम्म पुर्‍याउन सक्नु पर्छ। आधुनिक औजारहरू र मेकानाइजेशनको प्रयोगले उत्पादन क्षमता बढाउँछ र श्रमको लागत घटाउँछ।

2. कृषि बीमा र प्राकृतिक जोखिमको व्यवस्थापन  

   प्राकृतिक विपद्‌बाट हुने क्षतिको व्यवस्थापनका लागि कृषि बीमा अनिवार्य बनाउनुपर्छ। यसले किसानहरूलाई निश्चित सुरक्षाको प्रत्याभूति दिनेछ र खेतीलाई सुरक्षित बनाउँछ।

3.सहुलियतपूर्ण ऋण र वित्तीय पहुँच  

   बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले किसानहरूलाई सहुलियतपूर्ण ऋण उपलब्ध गराउनु पर्छ। यसले उनीहरूलाई उत्पादन बढाउन र आधुनिक विधिहरू अपनाउन मद्दत पुर्‍याउँछ।

4.न्यूनतम मूल्य ग्यारेन्टी  

   उत्पादनपछि किसानले न्यूनतम मूल्य पाउने व्यवस्था गरिनुपर्छ। यो ग्यारेन्टीले किसानलाई उत्पादनमा उत्साहित बनाउँछ र उनीहरूको आम्दानीमा स्थिरता ल्याउँछ।

5.कृषिलाई सम्मान र प्रोत्साहनको वातावरण निर्माण  

   राज्य र समाजले किसानको महत्त्वलाई स्वीकार्नुपर्छ र युवालाई यस क्षेत्रमा आकर्षित गर्न विशेष योजना ल्याउनु पर्छ। उदाहरणका लागि, किसानका छोराछोरीका लागि छात्रवृत्ति र कृषि अध्ययनमा विशेष प्राथमिकता दिन सकिन्छ।

6.बजार व्यवस्थापन र सिधा बिक्रीको प्रवर्द्धन 

   किसानहरूले सिधै उपभोक्तासँग सम्पर्कमा आउन सक्ने, जस्तै– किसान बजार वा अनलाइन बिक्री प्लेटफर्महरू विकास गरिनुपर्छ। यसले उनीहरूको मुनाफा बढ्छ र मध्यस्थकर्ताहरूको नियन्त्रणमा कमी आउँछ।

निष्कर्ष  

यिनै समस्याहरूले गर्दा धेरै किसानहरू आफ्ना सन्तानलाई किसान बन्ने कुरा सोच्न चाहँदैनन्। यद्यपि, यदि उचित समाधान अपनाइयो भने, कृषि क्षेत्रलाई पुनर्जीवित गर्न सकिन्छ र कृषिमा नयाँ पुस्तालाई आकर्षित गर्न सकिन्छ। यसबाट न केवल किसानहरूको जीवनस्तर सुधार हुनेछ, तर राष्ट्रको अर्थतन्त्रमा पनि ठूलो योगदान हुनेछ।